Ile godzin na dobę oraz jak długo dziecko ze stopą końsko-szpotawą powinno stosować szynę derotacyjną? Jaki „protokół szynowania” zalecamy jako Fundacja i dlaczego? Dowiedz się z naszego artykułu.

Kiedy Dr. Ponseti pisał swoją książkę i gdy metoda Ponsetiego po wielu latach ukrycia zaczęła zataczać coraz to szersze kręgi, obejmując sobą wiele dziecięcych stóp i czyniąc je sprawnymi, było określone, że szynę derotacyjną powinno się używać 2-4 lat.
Dziś tendencja do stosowania szyny jest tzw. UP czyli… „im dłużej, tym lepiej”.
Lekarze na całym świecie, leczący metodą Ponsetiego są zdania, że im szyna jest stosowana dłużej (jeśli chodzi o lata), tym mniejsze jest ryzyko nawrotu. Jednocześnie podkreślają, że jeśli szyna jest dobrze dopasowana i rodzice świadomi do czego ona służy i jak powinna być używana, to „compliance”, czyli zgodność jej użycia z założeniami metody Ponsetiego jest większa, a za tym bezpośrednio idzie jej dobre tolerowanie, przekładające się na efekty. Mamy przyjemność obserwować (i korzystać z obserwacji lekarzy) to zjawisko, gdzie poprawne użycie szyny: od świadomości rodzica przez jej ustawienie przekłada się bardzo realnie na stan stóp.
Wiedza idzie do przodu, jednak niektóre rzeczy pozostają niezmienne, co gwarantuje sukces w leczeniu i redukcję inwazyjnych i niepotrzebnych operacji. Niektórzy lekarze pracują nad standaryzacją czasu stosowania szyny w odniesieniu do poszczególnych typów stóp, by móc określić JAK długo szyna powinna być stosowana w poszczególnych przypadkach.

LATA

Szyna powinna być stosowana minimum do 4 roku życia. Im dłużej jest ona stosowana, tym mniejsze jest ryzyko nawrotu.
Są przypadki (np. dzieci ze stopami atypowmi lub złożonymi, stopami o podłożu neurogennym), u których szynę można stosować dłużej, bo aż do 5 roku życia lub dłużej.

Odstawienie przez lekarza szyny wcześniej, jeśli nie ma do tego realnych wskazań (szynę można odstawić w bardzo niewielu przypadkach), szybko powoduje komplikacje! Sugerowanie się zewnętrznym wyglądem stóp, bo „są ładne, proste” jest przejawem jedynie niewiedzy i ignorancji wady u podstaw. Dlaczego? Artykuł o NAWROTACH to idealnie wyjaśnia podobnie jak ten o PATOANATOMII WADY.

GODZINY

Tak samo ważna jak ilość lat, jest ilość godzin stosowania szyny w ciągu dnia. Czas jej używania powinien być nieco zmodyfikowany indywidualnie w oparciu o wiek pacjenta, częstość nawrotów związaną z osiągnięciem tego wieku, stan stopy, aktywność dziecka.

Przykład:

• Ilość godzin szynowania będzie dłuższa dla noworodka, który został skorygowany w przedziale 4 tygodni i zaczyna przygodę z szyną w wieku np. niecałych 3 miesięcy w porównaniu do starszego dziecka, które już chodzi, ale nadal używa szyny.
• Ilość godzin spędzonych w szynie będzie inna dla malucha, który korekcję osiągnął w pierwszych miesiącach życia w stosunku do tego dziecka, które leczenie zaczęło późno, bo np. dopiero po 8 miesiącu albo po drodze „zaliczyło” nawrót z jakiegoś powodu i wymaga re-leczenia.

Jednak nawet w tym indywidualnym dopasowaniu są ogólne ramy, których trzymają się lekarze leczący metodą Ponsetiego na całym świecie.

BRACING PROTOCOL

Proponowany przez Ponseti International Association i naszą Fundację „bracing protocol”, czyli protokół szynowania, został opisany w 2010 roku w jednych z badań, opracowanych przez Dr. José Morcuende. Jest to schemat dość wyważony pod względem i utrzymania korekcji, by zapobiec nawrotowi i rozwoju motorycznego dziecka oraz jest też stosunkowo przemyślany i poparty doświadczeniem lekarzy.

Bracing protocol, czyli „protokół szynowania” określa ilość godzin, które dziecko powinno spędzić w szynie w ciągu dnia w stosunku do jego wieku i stanu stopy, czasu, który upłynął od zdjęcia ostatniego gipsu, aktywności fizycznej i rozwojowej.
Protokół został opracowany tak, by utrzymać korekcję stopy dzięki szynie i by jednocześnie nie ograniczać naturalnej aktywności dziecka. Istnieją w nim dwa schematy, uwzględniające one wiek dziecka w momencie rozpoczęcia „szynowania”.

Wiek dziecka DO 8-9 miesiąca życia.

Większość korekcji jest osiąganych około 2-3 miesiąca życia dziecka. Oznacza to, że mniej-więcej w tym właśnie czasie zaczynają one swoją przygodę z szyną derotacyjną. Zatem stosują protokół dla dzieci do 8-9 miesiąca życia. Z tego schematu skorzystają także dzieci, które przejdą re-leczenie z powodu nawrotu lub gdy leczenie przebiegało źle i trzeba je powtórzyć i gdzie „zamkną” się one z korekcją w tym przedziale do 8 miesiąca („zamkną z korekcją” = przejdą gipsowanie raz jeszcze, tenotmię i ostatni gips).
Większość czasu małe dziecko spędza dość pasywnie, co sprawia, że można spokojnie szynę stosować przez większą ilość godzin. Gdy pojawia się aktywność i gdy staje się ona dominująca, ilość godzin szynowania się zmniejsza, by nie blokować naturalnych tendencji do odkrywania świata.

Wiek dziecka POWYŻEJ 8-9 miesiąca życia

Jeśli dziecko z jakiegoś powodu zaczyna leczenie lub powtarza leczenie mając więcej niż 8 miesięcy, w momencie gdy zacznie stosować szynę, będzie korzystać z innego schematu. Jest to związane z dość dobrze rozwiniętą aktywnością dziecka. Często dzieci koło 8-9 miesiąca raczkują, niektóre zaczynają wstawać, niektóre nawet próbują chodzić. Natury nie da się zatrzymać – dzieci sobie poradzą z każdą niemalże przeszkodą czy ograniczeniem, znajdując na nie swój sposób. Jednak biorąc pod uwagę właśnie tę aktywność, trzeba znaleźć mimo wszystko wyważony sposób na utrzymanie korekcji stopy w czasie niezwykłych zmian, jakie ona przechodzi w związku ze zdobywaniem nowych i ważnych umiejętności.

KIEDY ZACZYNA SIĘ LICZYĆ CZAS?

Od momentu zdjęcia ostatniego gipsu (po tenotomii – jeśli była przeprowadzona!).
Na wizytę, podczas której ten ostatni gips będzie zdejmowany, zabierasz Rodzicu SZYNĘ I BUTY!
Przeczytasz o tym w naszym artykule o tym KIEDY KUPIĆ SPRZĘT DZIECKU?

ZALETY

WARTO
Lepiej się trzymać „górnej” granicy czasu aniżeli dolnej.

Zaletami stosowania powyższych zaleceń są:

1. dobre utrzymanie korekcji, mające wpływ na zmniejszenie ryzyka nawrotu;
2. powolne zmniejszanie godzin stosowania szyny z uwzględnieniem coraz większej aktywności dziecka;
3. małe ryzyko odrzucenia szyny i jej nieakceptacji ze względu na wolniejszy przeskok godzinowy*

* Szybka redukcja godzin stosowania szyny często wiąże się automatycznie z jej odrzuceniem, ponieważ z pełnego czasu użytkowania sprzętu nagle wchodzi się w znaczną redukcję i najzwyczajniej dzieciom ten stan podoba się bardziej, ale stopie już nie. Z intensywnego utrzymania stopy i rozciągania jej poprzez buty i aktywność dziecka w szynie, nagle stopa doznaje szoku, ponieważ nie ma czynnika, który podtrzymałby ten stan. Stopa końsko-szpotawa nie potrzebuje szybkości, ale powolnego i systematycznego rozciągania, stąd np. wszelkie skoki wzrostowe, gdzie taka stopa szybko rośnie, zazwyczaj pogarszają jej stan, ponieważ ścięgna i więzadła nie nadążają z rozciąganiem. Tu w odwrotną stronę: intensywnie rozciągane ścięgna i tkanki nagle przestaną być utrzymywane, a przy ich naturalnej tendencji do skracania się – następować to będzie relatywnie szybko i dynamicznie i „wylezie po czasie”.Porównanie nie będzie może do końca trafione, ale to tak gdyby pacjentowi przyjmującemu leki na rozrzedzenie krwi nagle z dużej dawki leku rozrzedzającego zrobić malutką – jego organizm tego nie uniesie i zaczną się komplikacje, które nie zawsze będą widoczne od razu i już.

NASZE OBSERWACJE

W połączeniu z poprawnym ustawieniem szyny, czyli:

1. dobraniem SZEROKOŚCI SZYNY
2. DOPASOWANIEM SZEROKOŚCI względem barków dziecka
3. ustawieniu ROTACJI ZEWNĘTRZNEJ butów

czas stosowania szyny ma realny wpływ na stan stopy, a także na rozwój motoryczny dziecka. Nasze obserwacje przede wszystkim dzieci własnych (jesteśmy praktykami!), a także ponad 2000 dzieci w grupie rodziców na Facebooku, pokazują, że odpowiednie ustawienie szyny i czas jej stosowania nie zatrzymuje dziecka w jego motorycznym rozwoju. Dzieci osiągają „kamienie milowe” o czasie, a czasem nawet trochę wcześniej niż rówieśnicy. Bardzo rzadko spotykamy zdecydowane opóźnienia rozwoju motorycznego – wtedy pierwszym pytaniem jakie zadajemy jest: czy szyna ustawiona jest prawidło i czas jej zastosowania jest adekwatny?

W Polsce różne ośrodki stosują swoje protokoły. Protokołem niewątpliwie ograniczającym dziecko jest: : „szyna 23 godziny na dobę do szóstego miesiąca życia, a potem na noc.” – ponieważ dziecko spędza w szynie aż 23 godziny na dobę przez pierwsze pół roku swojego życia (od momentu zdjęcia ostatniego gipsu po tenotomii). A co w przypadku dzieci, które zaczęły leczenie później lub mają nawrót w późniejszym wieku?

ZMIANY W PROTOKOLE

Czy ktoś może ten protokół zmienić? Oczywiście, protokół może być zmieniony przez KOMPETENTNEGO LEKARZA, który zna metodę Ponsetiego w całej jej formie, a nie tylko częściowo. Najczęściej nie są to bardzo duże zmiany. Nie ma raczej tu opcji, że lekarz „przeskoczy” z 23 godzin nagle na 12 godzin. Może on jednak pominąć jakiś etap, wydłużyć go.

WAŻNE
Szyna derotacyjna powinna być stosowana nie mniej niż 10 godzin na dobę.
Jeśli dziecko jest małe, śpi w ciągu dnia: W CZASIE KAŻDEJ DRZEMKI powinna być zastosowana szyna. Drzemki mają takie samo znaczenie jak sen nocny.
Dlaczego?
Dzieci zasypiają mocno i głęboko bardzo szybko. Głęboki sen sprawia, że całe ciało się rozluźnia, nie jest aktywne – nie działają mięśnie, ścięgna, więzadła, bo nie są wprawione w ruch przez mózg, który podpowiada: „teraz zegnij stopę” lub „teraz wyprostuj palce”. Każde rozluźnienie stopy podczas snu wymaga zastosowania szyny, nawet jak dziecko śpi 10 minut…Oczywiście zdarzają się sytuacje, gdy lekarz rekomenduje, że na drzemki szyny można nie używać i najczęściej dotyczy to dzieci z wadą ułożeniową czy przekorygowaną stopą lub nadmiernie hipermobilną.

RUTYNA SZYNOWANIA

Bardzo ważne jest ustalenie rutyny, która będzie towarzyszyła Tobie, Rodzicu, w czasie stosowania szyny. Jest to ważne, by dziecko miało stałe punkty orientacyjne w ciągu dnia, a szczególnie wieczorem. Wieczory są kluczową porą związaną ze stosowaniem szyny, ponieważ przygotowują one dziecko do nocnego snu, czyli tego czasu, podczas którego w szynie dziecko spędza najwięcej czasu. Ta wieczorna rutyna ważna jest także dlatego, że gdy czas stosowania szyny się redukuje w ciągu dnia to wieczór jest tym stabilnym, kiedy dziecko doskonale wie, że teraz jest czas na założenie szyny i jest to po prostu stały punkt rozkładu dnia niezmienny odkąd pamięta i pomimo, że w ciągu dnia jest inaczej.

Dobrze jest czas bez szyny dzielić na „okresy”: np. gdy dziecko nie ma szyny przez 4 godziny dziennie, to niech ma rano, po przebudzeniu trochę „swobody” i wieczorem, przed kąpielą i spaniem. Aczkolwiek zawsze dopasuj czas „wolny” do aktywności swojego malucha: gdy jest nieaktywne, załóż mu szynę.