Pozorne zgięcie grzbietowe

Zgięcie grzbietowe jest ważne. Ono odpowiada za prawidłowy chód. Bez możliwości zginania stopy grzbietowo, chód jest niepoprawny, a z tym wiążą się komplikacje. Szczególnie u dzieci ze stopą końsko-szpotawą zgięcie grzbietowe jest istotne. Dlaczego?

Zgięcie grzbietowe u dzieci ze stopą końsko-szpotawą świadczy o poprawnym działaniu ścięgna Achillesa i mięśni łydki, które to są patologiczne w tej wadzie – ścięgno Achillesa jest z natury za krótkie, stąd w niemal 95% przypadków istnieje konieczność przeprowadzenia przeskórnej tenotomii ścięgna Achillesa, natomiast mieśnie łydki są atroficzne (poczytaj o tym w artykule o PATOANATOMII). Zdarza się jednak, że pomimo zabiegu tenotomii, zgięcia grzbietowego nie ma… Jak to jest możliwe? Istnieje kilka opcji:

• rezygnacja z przezskórnej tenotomii ścięgna Achillesa;
• nieudana tenotomia ścięgna Achillesa – pomimo, że jest to zabieg prosty, nie jest banalny (tenotomia może być nieudana z wielu powodów – najczęstszym jest brak odpowiedniej korekcji stopy przed wykonaniem zabiegu);
• niepoprawnie zakładane buty od szyny derotacyjnej (za luźno);
• szybka korekcja opatrunkami gipsowymi w stosunku do ciężkości wady;
• ćwiczenia biernego zgięcia grzbietowego (rozciąganie ścięgna Achillesa).

---

GDZIE SIĘ ODBYWA RUCH ZGIĘCIA GRZBIETOWEGO I PODESZWOWEGO STOPY?

Ruch zgięcia grzbietowego stopy (i podeszwowego) odbywa się w górnym stawie skokowym (poczytaj o tym artykule RUCHY STOPY). I tylko tam. Ponieważ kość skokowa umieszczona jest w widełkach: między kością piszczelową a kością strzałkową i ma odpowiedni kształt, taki ruch może zajść.

Dzięki temu, że kość skokowa ma tzw. bloczek, czyli wypukłość, a kości: piszczelowa i strzałkowa mają zagłębienie – ruch odbywa się na zasadzie ślizgu powierzchni stawowych względem siebie.

Kość piętowa podczas ruchu zgięcia grzbietowego porusza się także. Gdy stopa kierowana jest ku górze, tył kości piętowej obniża się, podczas gdy jej przód się podnosi do góry (i lekko odwodzi i przechodzi w koślawość). Jeśli tył pięty się obniża, ścięgno Achillesa się napina, a mięśnie łydki rozciągają.

A GDY PIĘTA SIĘ NIE RUSZA?

Czasem jednak zdarza się, że stopa się zgina grzbietowo, ALE nie tam gdzie powinna… Czy można uzyskać zgięcie grzbietowe, gdy pięta się nie rusza? Można. Jak to jest możliwe? Mówimy wtedy o pozornym zgięciu grzbietowym (quasi-zgięcie grzbietowe) – jest to nasza nazwa autorska. Pozorne, ponieważ sam w sobie ten ruch nie pochodzi z górnego stawu skokowego. Ruch zgięcia grzbietowego pochodzi z hipermobilnego stawu Choparta (zwanego inaczej poprzecznym stawem stępu), który łączy stęp ze śródstopiem. Jeśli w tym stawie są luzy, mówimy o niestabilności i hipermobliności.

Staw ten jest o tyle ważny, że kości śródstopia, gdy mają luzy (przerwy między kośćmi są za duże na skutek: szybkiej korekcji, ćwiczeń, złego zakładania gipsów, zbyt długiego gipsowania) – stopa jest niestabilna, bo o tym, czy poprawnie staniemy i stać będziemy decyduje właśnie śródstopie.

QUASI-ZGIĘCIE GRZBIETOWE

Gdy ścięgno Achillesa jest krótkie, kość piętowa ma niewielki lub żaden zakres ruchu oznacza to, że ona podczas ruchu zostaje w górze. Gdy do tego stanu dodamy hipermobilność w stawie Choparta, wychodzi nam, że stopa ma zgięcie grzbietowe, ale nie w stawie skokowym, a w stawie Choparta. Wtedy jest możliwość zgiąć stopę do góry, ale kość piętowa się nie rusza albo rusza się bardzo minimalnie. Powstaje charakterystyczna deformacja, zwana stopą suszkowatą (ang. rocker bottom deformity).

JAK ROZPOZNAĆ QUASI-ZGIĘCIE GRZBIETOWE, GDY NIE JEST SIĘ ORTOPEDĄ?

Podczas zginania stopy w górę:

• jej podeszwa robi się półokrągła: pięta jest w górze, palce są w górze, a środek stopy zostaje na dole
• pięta wygląda jakby była pusta, ma charakterystyczny miękko-kulisty kształt. Patrząc na nią odnosi się wrażenie, że coś ciągnie kość wewnątrz.

---

Gdy całą stopę oprze się na deseczce (książce lub czymś co jest twarde) i będzie się stopę zginać grzbietowo, w pewnym momencie pięta zacznie się odrywać od deseczki (nadal mając miękko-kulisty kształt i wyglądać będzie na pustą). Pięta w takiej stopie nie do końca dobrze przylega do wkładki buta. Stopa w stanie luźnym ma półokrągły (wypukły) kształt podeszwy. Zewnętrzny brzeg stopy jest wypukły, a wał boczny zbyt wysoko.

RTG JEST POMOCĄ

Gdy zachodzi podejrzenie właśnie takiego typu zgięcia grzbietowego, zdjęcie RTG jest bardzo pomocne ALE trzeba je zrobić odpowiednio.

RTG – JAK?
Stopa podczas badania powinna być cała oparta na deseczce i w zgięciu grzbietowym możliwie największym do uzyskania, ale nie forsowanym. Zdjęcie należy zrobić w projekcji przyśrodkowej (medial) lub bocznej (lateral).

KIEDY ZAUWAŻYĆ MOŻNA, ŻE NIE JEST TO PRAWDZIWE ZGIĘCIE GRZBIETOWE?

Gdy stopa już trochę „pobędzie” w bucie i nie ma poprawy: nadal przy próbie zginania stopy do góry, podeszwa się uwypukla. Trudno jest to określić, kiedy dziecko jest od 2 dni po tenotomii , ponieważ stopa potrzebuje czasu, by dobrze wpasować się w but.

JAK SIĘ TO LECZY?

Czasem daje się czas na to, by pięta zeszła sama, weryfikując ustawienie szyny i sposób zakładania buta. Jeśli to powyższe nie pomaga, konieczny jest powrót do gipsowania i opcjonalnie ponowna tenotomia.

---

---