PODSTAWA ZROZUMIENIA

Aby w pełni zrozumieć patologię stopy końsko-szpotawej, konieczne jest zrozumienie ANATOMII zdrowej stopy, w której nie występują żadne anomalie. To stanowi podstawę. Budowa ŚCIĘGNA ACHILLESA stanowi drugi element, którego znajomość nie może zostać pominięta. Jako, że stopa końsko-szpotawa jest deformacją trójpłaszczyznową, także konkretne „kierunki” tej patologii, ściśle wiążące się z RUCHAMI STOPY muszą być usystematyzowane.

HISTORYCZNE DYSKUSJE

Patologia wrodzonej stopy końsko-szpotawej została dobrze opisana już w 1803 roku przez włoskiego anatoma i profesora Antonio Scarpa w dziele „Memoria chirurgica sui piedi torti congeniti”. Scarpa zauważył, że kość łódkowata, sześcienna oraz piętowa są przesunięte przyśrodkowo i odwrócone w stosunku do kości skokowej. Jednocześnie wierzył on, że te anomalie mięśni, ścięgien i więzadeł stopy i nogi były wtórną deformacją deformacji kostnych. Wielu autorów i badaczy żywo interesowało się patologią tworzącą stopę końsko-szpotawą. Nie był to temat pomijany, a żywo dyskutowany. Jednak to Dr Ignacy Ponseti wraz z Dr. Ernesto Ippolito z Włoch, od 1947 r. przestudiowali dogłębnie pod kątem histologicznym wiele stóp patologicznych i zdrowych pochodzących od abortowanych płodów (aborcja między 16 a 24 tygodniem ciąży), dzieci urodzonych martwo i tych, które zmarły krótko po porodzie.

„MIĘKKI” PROBLEM

We wrodzonej stopie końsko-szpotawej wybrane kości ulegają przemieszczeniu względem siebie, ale rotacja kości (piętowej, sześciennej, łódkowatej i klinowatych) wokół kości skokowej jest wynikiem, a nie przyczyną tej deformacji i jest spowodowana bardzo silnym ciągnięciem więzadeł, ścięgien i mięśni – to one mają „deformującą moc” ). To jest klucz do zrozumienia problemu wady samej w sobie i jej niechirurgicznego sposobu leczenia, który jest bardzo innowacyjny, a jednocześnie stosunkowo nieskomplikowany i polega na odwróceniu procesu rotacji.

BRAK RÓWNOWAGI

Problemem więc nie jest patologiczna budowa kości i chrząstek (choć tu także następują zmiany morfotyczne) i ich układ, choć tym się właśnie objawia, a brak równowagi, który zachodzi w tkankach miękkich: więzadła, ścięgna, torebki stawowe, mięśnie i należy on do ważniejszych aspektów patologicznej budowy stopy końsko-szpotawej. Jest to głównie schorzenie łydki, objawiające się… stopą.

Na skutek tych nierównych sił oddziałujących na stopę, ustawia się ona się w inwersji, co powoduje, że pięta staje się szpotawa. Poprzez skrócenie podeszwowych partii mięśniowych oraz przyśrodkowych następuje przywiedzenie przodostopia – kość piętowa blokuje się pod kością skokową, a pozostałe kości, niczym połączone ze sobą koraliki – przesuwają się. Zbyt krótkie ścięgno Achillesa ustawia stopę w zgięciu podeszwowym. W ten sposób rozwija się trójpłaszczyznowa deformacja, ponieważ zmiana położenia jednej z kości stępu ma wpływ na położenie kolejnych.

Stopę końsko-szpotawą charakteryzuje atrofia mięśniowa oraz zwłóknienie poszczególnych mięśni czy ścięgien.

Atrofia mięśniowa w stopie końsko-szpotawej dotyczy szczególnie mięśni tylnych oraz przyśrodkowych łydki. Mięsień trójgłowy łydki oraz mięsień piszczelowy tylny są zwłókniałe, mają mniejszą objętość, są krótsze i mniejsze. Na zdjęciu obok przedstawiono mięsień trójgłowy łydki: A w łydce dziecka ze stopą końsko-szpotawą oraz B w normalnej, zdrowej łydce.

Niektóre ścięgna oraz mięśnie czy więzadła są nieznacznie przesunięte w stronę przyśrodkową, np. mięsień piszczelowy tylny, prostownik długi palców czy prostownik długi palucha.

DEFICYT? NIE.

Niektóre badania morfometryczne wykazały dominację włókien typu I oraz zmniejszenie włókien typu II w mięśniach tylnego przedziału nogi, a także zgrupowanie włókien typu I i wyraźne różnice w wielkości włókien. Jednakże nowsze badania przeprowadzone na dużej liczbie próbek pobranych z idiopatycznej stopy końsko-szpotawej z tego samego przedziału nóg wykazały normalny stosunek włókien typu I do typu II . Badanie elektromiograficzne przeprowadzone u 52 dzieci z wrodzoną stopą końsko-szpotawą wykazało neurogenne wzorce elektrofizjologiczne w 83% przypadków, głównie dotyczące mięśni strzałkowych. Autorzy tego badania doszli do wniosku, że idiopatyczna stopa końsko-szpotawa może być spowodowan brakiem równowagi mięśniowej na tle neurologicznym. Danych tych nie potwierdziły dalsze badania elektrofizjologiczne mięśni stopy końsko-szpotawej.

Przywiedzenie stopy powodowane jest przesunięciem kości łódkowatej (kolor żółty) na przyśrodkową powierzchnię głowy kości skokowej. Kość łódkowata tworzy wtedy staw tylko z przyśrodkową częścią głowy kości skokowej, przez co często kość łódkowata spotyka się z wewnętrzną kostką. Zdarza się, że kość ta jest trochę spłaszczona oraz od zewnętrznej części ma kształt klina. Kość sześcienna (kolor pomarańczowy) przemieszcza się przyśrodkowo względem przedniego wyrostka kości piętowej i ulega obniżeniu. 3 kości klinowate (kolor niebieski) przemieszczają się do dołu, ustawiając się przyśrodkowo względem kości łódkowatej. Kości śródstopia są zgięte podeszwowo oraz przywiedzione, co wygląda tak, jakby stopa była „przełamana” w połowie.