System Tibax-Bebax jest relatywnie często spotkaną szyną, która sprytnie kryje się pod nazwą „szyna Denis Browne”. Ale czy oby na pewno jest to sprzęt wysokiej jakości i przeznaczony do leczenia stopy końsko-szpotawej?

INNA WADA

System Tibax z butami Bebax (lub z butami Lilliput lub z butami Henry) jest „szyną” dość popularną w niektórych częściach Polski. Co ciekawe nie jest ona spotykana w innych częściach Europy lub jest spotykana niezwykle rzadko i sporadycznie – nie jest zalecana każdemu. Częściej stosowane są buty Bebax, które służą np. do leczenia przywiedzenia przodostopia i w tej wadzie potrafią zrobić „dobrą robotę”. Przywiedzenie przodostopia nie jest tak złożoną wadą, jak wrodzona stopa końsko-szpotawa, która ma swoje charakterystyczne KOMPONENTY. 

Z tego właśnie powodu system Tibax-Bebax
nie służy do leczenia wrodzonej stopy końsko-szpotawej.

BUDOWA

System Tibax-Bebax jest produkowany przez hiszpańską firmę PRIM, ale buty Bebax produkuje też amerykańska firma Trulife. Jednak nie tylko z butami Bebax można spotkać ten sprzęt ortopedyczny. Występuje on też z butami Lilliput (niebieskie buty z czarną podeszwą) produkowanymi przez firmę Fior&Genz, która wycofała się z produkcji tych butów. Na polski rynek docierają również buty Henry niemieckiej firmy SAMEDA, które można z tym systemem również spotkać w parze.

TIBAX
to prosta szyna w kolorze granatowym, w której nawiercone są dziurki, by można było zamocować na niej system łączący szynę z butem. Łącznik między butem a szyną składa się z zębatki, która daje możliwość ustawienia derotacji od 0 do 45° (do regulacji służy malutki plastikowy kluczyk).

BEBAX
to białe buty z seledynowymi paskami, które dzięki różnym zawiasom w podeszwie umożliwiają trójpłaszczyznowe ustawienie buta. Buty w większym rozmiarze posiadają dodatkowo pasek środkowy.

DLACZEGO GENERALNIE NIE?

Nazwa „TIBAX” pochodzi od słowa „tibia”, czyli kość piszczelowa i wg danych producenta (firma PRIM) szyna służy do leczenia:

•  systemu rotacji piszczeli (Corrección del sistema de rotación tibial)
• leczenia przodoskręcenia szyjki kości udowej (coxa anteversa=coxa antetorta=femoral anteversion)

DLACZEGO NIE JEST TO DOBRA SZYNA?

• niezwykle trudno jest ustawić szerokość szyny na szerokość barków dziecka – trzeba dopasowywać się do już zastanych dziurek.
• standardowo można ustawić derotację tylko do 45° (podczas gdy metoda Ponsetiwgo zakłada odwiedzenie stóp w szynie do 60-70°, dla stóp atypowych i złożonych: na starcie od 30°, zwiększając powoli w określonych odstępach czasu, by osiągnąć 60°).
  Ustawienie większej derotacji w systemie Tibax-Bebax jest możliwe tylko wtedy, gdy na siłę przekręci się zębatkę w szarym łączniku między butem a poprzeczką, co grozi tym, że cały system zębaty się psuje, a popsuty sam się luzuje i trzeba go kleić, by zapewnić odwiedzenie i takie rozwiązanie nie gwarantuje utrzymania poprawnego odwiedzenia i ewenutalnej regulacji go.
• ponieważ szyna jest prosta, nie zapewnia utrzymania (i budowania) zgięcia grzbietowego w zakresie 10-15° (lekarze czasem wyginają poprzeczkę, jak w oryginalnej szynie Denis Browne).
  A zatem nie ma możliwości ustawienia szyny zgodnie z zaleceniami metody Ponsetiego, która to szyna powinna spełniać konkretne WARUNKI
• buty najczęściej stosowane do tej szyny są niepoprawne pod względem budowy i za słabe pod względem możliwości dobrego utrzymania stopy w bucie.

INNE MANKAMENTY

• dziecku trudno spać na boku, bo wystaje z boku poprzeczka
• plastikowy łącznik pod butem często się łamie, wygina, pęka i luzuje.

DLACZEGO NIE SĄ TO DOBRE BUTY?

Buty BEBAX mają regulację w trzech płaszczyznach – w podeszwie znajduje się system regulacyjny na śruby.
Wg danych producenta – firmy PRIM oraz wg danych drugiego producenta – firmy Trulife, buty służą do leczenia:

•  wrodzonych deformacji PRZODOSTOPIA (congenital forefoot deformities)
• przywiedzenia przodostopia (metatarsus varus)
• wrodzonej stopy płasko-koślawej
• koślawości kości skokowej (talus valgus)
• stopa szpotawa (pes varus)
• stopa koślawa (pes valgus)
• mogą być również używane jako ortezy po leczeniu operacyjnym stopy końsko-szpotawej (jak BUTY ADM).

Obie firmy wprost piszą, że but NIE JEST REKOMENDOWANY
dla stopy końsko-szpotawej.

• buty nie są robione na tzw. prostą formę (prawy but można założyć na lewą stopę i odwrotnie: buty Bebax są dedykowane: prawy dla stopy prawej i lewy dla stopy lewej)
• mniejsze rozmiary buta nie posiadają środkowego paska, który utrzymałby stopę w idealnym ułożeniu wewnątrz buta (pięta dobrze osadzona na dole), a jest to najważniejsza rzecz jeśli chodzi o buty i o leczenie. Buty Bebax posiadające dodatkowy pasek trzymają zbyt słabo – stopa wyślizguje się z buta
• śruby służące do regulacji bardzo często się rozkręcają, wytracając ustawienia buta.

DO INNYCH MANKAMENTÓW NALEŻĄ:

• buty pleśnieją i brzydko pachną
• wkładka buta się deformuje i cały but się odkształca, rozkleja, rozwarstwia.

„Ale są dzieci, które tego używały i jest ok…”

Tak, ale do nich można zaliczyć zasadniczo jeden przypadek: wada stopy była bardzo lekka. Najczęściej była to STOPA UŁOŻENIOWA lub lekki stopień wady, w którym sama w sobie deformacja nie była zaawansowana oraz ścięgno Achillesa nie było bardzo skrócone i grube.
Trudno też powiedzieć, że system „wyleczył” dziecku stopy, ponieważ mało jest danych dotyczących stosowanych szyn w zestawieniu z całym przebiegiem leczenia, szybkością nawrotu i jego rodzajem w stosunku do używanej szyny, co przyznają sami lekarze.

FRANCJA-ELEGANCJA

System Tibax-Bebax wg broszury organizacji Global Help („CLUBFOOT: PONSETI MANAGEMENT. 2ND EDITION”) nazywa się „SZYNĄ FRANCUSKĄ-LYON”.
Pod taką nazwą szukałaliśmy go w wielu badaniach, opracowaniach. Niestety bezowocnie.
Szukając zupełnie innych informacji w opracowaniach francuskich, dotyczących tzw. „francuskiej metody funkcjonalnej” – metoda stosowana w ośrodkach francuskich do leczenia stopy końsko-szpotawej i zbierając materiały do opracowania innych zagadnień, wymieniając emaile z lekarzami we Francji, otrzymaliśmy francuską rozprawę habilitacyjną Dr. Romaine Laurenta dotyczącą metody Ponsetiego we Francji:
„Interet de la kinesitherapie complementaire au sein de la methode de Ponseti dans le traitement du pied bot varus equin congenital”.
W opracowaniu występuje oryginalna szyna francuska, stosowana przez Dr. Francka Chotel w szpitalu w Lyon…
Szyna nazywa się UNI BAR i jest bardzo podobna do systemu Tibax-Bebax, ale służy do leczenia stopy końsko-szpotawej. Szyna UNI BAR jest zatem prawdziwą „szyną typu Lyon”.

---

UNI-BAR – BUDOWA

Szyna UNI-BAR ma również prostą poprzeczkę i jest produkowana przez firmę Mayzaud (Francja).

• Poprzeczka również ma dziurki.
• Zakres regulacji derotacji wynosi: 0-90°.
• Zgięcie grzbietowe (0-20°) uzyskiwane jest poprzez system kulisty umiejscowiony pod butem.
• Szyna korzysta z butów produkowanych przez firmę Mayzaud, łudząco podobnych do oryginalnych butów Markella (buty Markella są używane do szyny Denis Browne w USA, w Polsce ich pośrednią kopią są buty wykonywane przez ortotyków do szyny Denis Browne), co powoduje, że stopa dobrze „siedzi” w bucie, bo jest bardzo mocny pasek, idący przez środek buta, utrzymujący stopę w miejscu.

Poprosiliśmy organizację Global Help o ustosunkowanie się do zebranych przeze nas wiadomości i ewentualnie wskazanie źródła, z którego czerpano informację jakoby system Tibax-Bebax byłby rzekomą szyną francuską Lyon.
Odpowiedź była jedna: zaszła jakaś pomyłka w broszurze. W toku konwersacji okazało się, że nasza polska wersja tej broszury już jest nieobowiązująca, ponieważ powszechnie stosowana jest wersja trzecia, której w języku polskim jeszcze nie ma… Szyna ta „zniknęła” w trzeciej wersji tej broszury i trzeba zrobić upgrade do nowej wersji dla polskiego wydania (co jest w trakcie).

Nasze spostrzeżenia wysłaliśmy do wielu lekarzy, z którymi współpracujemy. Większość z nich potwierdziła informacje, że szyna nie jest do leczenia stopy końsko-szpotawej i wyrazili oni swoje zdanie, co do zebranych „dowodów” przeciwko niej, stwierdzając, że się z nimi zgadzają.

---

PODOBNE A INNE

Prawda, że obie szyny są do siebie łudząco podobne? Jednak ich budowa jest zupełnie inna, co zmienia również ich funkcje.
Szyna UNI-BAR również nie jest sprzętem ortopedycznym dobrym jakościowo, jednak jej budowa jest poprawna i może być ona użyta do leczenia wrodzonej stopy końsko-szpotawej metodą Ponsetiego.

W tym miejscu pewnie zastanowisz się, dlaczego system Tibax-Bebax wszedł „do obrotu”?
Nie znamy odpowiedzi na to pytanie. Mogło to nastąpić dzięki broszurze organizacji Global Help, ponieważ ktoś się zasugerował znajdującą się w niej szyną. Mogła również wejść „do obrotu” przez jakieś spotkanie dla lekarzy-ortopedów, na którym ktoś ten sprzęt pokazał. Czasem same firmy produkujące dane sprzęty składają ofery konkretnym lekarzom, placówkom lub sklepom ortopedycznym. Trudno jest jednoznacznie określić KIEDY i JAK system Tibax-Bebax pojawił się w Polsce.

NIE-ŚWIADOMY BŁĄD?

Jeden z lekarzy zwrócił uwagę na system refundacji tego systemu i związane z tym błędy.
System nazwany jest szyną Denis Browne błędnie, by móc uzyskać refundację na niego, która jest dość spora. Tym oto sposobem wiele sklepów z zaopatrzeniem ortopedycznym sprzedaje ten wątpliwej jakości wyrób jako szynę Denis Browne, co nie jest prawdą z samego założenia. Szyna Denis Browne to zupełnie innym wyrobem, o swoich specyficznych cechach i historii… dość ciekawej zresztą.
By uzyskać refundację, wystarczy że lekarz wpisze we wniosek odpowiedni kod refundacyjny, a sklep mający umowę z NFZ zrealizuje zamówienie.

TAKA ZMIANA

Częstym „objawem” następującym w wyniku zmiany systemu Tibax-Bebax na szynę Mitchella jest fakt (potwierdzany niejednokrotnie przez lekarzy), że stan stopy uległ znaczącej poprawie. Pierwsze efekty zauważalne są po ok. 3 miesiącach stosowania szyny Mitchella.
Należą do nich:

• położenie kości piętowej się zmienia – dzięki poprawnemu utrzymaniu stopy w bucie Mitchella oraz odpowiedniej budowie szyny, kość piętowa schodzi na dół, co świadczy o tym, że ścięgno Achillesa jest permanentnie rozciągane i nie ciągnie kości piętowej w górę – ryzyko ponownej tenotomii znacząco się zmniejsza czego nie obserwuje się podczas stosowania systemu Tibax-Bebax (Tibax-Lilliput, Tibax-Henry);
• stopa staje się prostsza – śródstopie w bucie o prostej formie (but Mitchella) układa się zupełnie inaczej, co widać wtedy, gdy dziecko ma luźną stopę lub gdy wstaje, chodzi;
• odwiedzenie stopy zwiększa się, co ma przełożenie na jej zakres ruchów, poprawny chód, na ustawienie kości piętowej, na ryzyko nawrotu.

Powyższe zmiany potwierdza wielu rodziców, z którymi mamy kontakt, a także lekarzy, którzy nierzadko są bardzo zaskoczeni aż tak dużymi zmianami po zamianie systemu Tibax-Bebax na szynę Mitchella.

---

---

ZDJĘCIA I GRAFIKI:
1. Szyna UNI-BAR
2. Money
3. Pozostałe: własne oraz pomoc ludzi dobrej woli