PRZYKRE WNIOSKI

Gdy Ponseti przybył do Iowa, były to lata 40′ XX wieku. Na uniwersytecie w Iowa pracował wybitnej sławy światowy lekarz – Dr Arthur Steindler – ortopeda i wysokiej klasy chirurg. Jego wiedeńskie wykształcenie na bardzo wysokim poziomie wpłynęło na jego wysokie umiejętności leczenia. Bardzo wielu młodych lekarzy ciągnęło do Iowa, by móc uczyć się od niego. W czasie, gdy do Iowa przybył młody Ignacy, leczenie ortopedyczne tam było na bardzo wysokim poziomie i cieszyło się niepodważalną renomą na świecie.
Zadaniem Ponsetiego było przyjrzenie się stopom końsko-szpotawym, leczonym wcześniej przez Dr. Steindlera. Asystując mu przy licznych operacjach stóp końsko-szpotawych, przeglądając szereg dokumentacji medycznych, Ponseti zauważył, że wyniki jakichkolwiek inwazyjnych zabiegów chirurgicznych na stopach z tym zniekształceniem (przecinanie więzadeł, ścięgien, przenoszenie mięśni) nie są dobre dla pacjentów, ponieważ powodują szereg problemów zdrowotnych: ograniczenia ruchu w stawie skokowym, ból, ciężkie zapalenie stawów, sztywność.
Operowane stopy stawały się słabe, nieelastyczne i niejednokrotnie wymagały powtórnych operacji. Było to zamknięte koło, które nie rozwiązywało problemów, a ich przysparzało, wpływając na jakość życia pacjentów. To wszystko pchnęło Ignacego po poszukiwań innych rozwiązań niż te, które znał: operacje i te, które nie dawały rezultatów długoterminowo: metoda Kite’a.

AMBICJA

Prace Ponsetiego nad nową metodą objęły m.in. badania nad 22 pacjentami leczonymi chirurgicznie w 1920 roku przez Dr. Steindlera. Dokładnie przyjrzał się badaniom rentgenowskim stóp tych pacjentów, zgłębił historię choroby oraz liczne badania laboratoryjne. Ponieważ populacja Iowa była stosunkowo stabilna w czasie, Ponseti z łatwością mógł zlokalizować pacjentów długo po tym, jak byli leczeni i przeanalizować efekty tego leczenia po latach.

Przez 18 miesięcy Ponseti zgłębiał anatomię stopy: jej anatomię, funkcjonalność, biomechanikę, a także patologię. Spędzając wiele godzin w prosektorium, analizował budowę stóp martwo urodzonych dzieci (jak i dorosłych) ze zniekształceniem końsko-szpotawym, aby dowiedzieć się więcej na temat tej nieprawidłowości. Wnikliwie badał układ kości, budowę stawów i połączeń między kośćmi stępu, budowę mięśni, więzadeł, ścięgien.

Badając więzadła i ścięgna uzyskane podczas licznych operacji stóp końsko-szpotawych oraz analizując w prosektorium te same struktury u niemowląt, odkrył, że w więzadłach stopy patologicznej występuje obficie młody kolagen z dobrze zachowaną budową komórkową i kulistym jądrem komórkowym. Był on gęsto upakowany, pofalowany i bardzo dobrze reagował na rozciąganie bez uszkodzeń.
Skoro ścięgna oraz więzadła i mięśnie dadzą się dość łatwo rozciągać, pójdą w tym kierunku również inne komponenty – chrzęstne kości.
Delikatne manipulacje rozciągające ciasne przyśrodkowe więzadła powinny umożliwiać pewne korekty zniekształceń kości. Stawy zostaną przemodelowane jeśli rozciąganie zostanie utrzymane w opatrunku gipsowym od 5 do 7 dni, by miały one czas na powolne i spokojne rozciąganie. Odkrycia związane z kolagenem oraz rozpracowanie działania niezależnych ruchów kości stępu (działają one autonomicznie, jednak ruszenie jednej z nich, powoduje szereg zmian w kolejnych) przyczyniły się do opracowania NOWEJ METODY leczenia zniekształcenia końsko-szpotawego.
Co ważne, nowa metoda negowała poprawność i skuteczność obowiązującej jak do tej pory metody nieinwazyjnego leczenia zniekształcenia – metody Kite’a – wykazując jej błędy w oparciu o zrozumienie anatomii funkcjonalnej.

WDRAŻANIE

Ponseti wdrażał swoją metodę u pacjentów w latach 1948-1956 na uniwersytecie w Iowa. Pierwszym jego pacjentem był ROSS SNYDER.

Nowa metoda polegała na zmianie sposobu rozciągania stopy, na zakładaniu opatrunków gipsowych w specyficzny sposób oraz na wykonywaniu niewielkiego zabiegu, który niwelował konieczność ingerencji chirurgicznych. Dla utrzymania efektu leczenia stosowana była szyna odwodząca stopy.
Podczas wykonywania rozciągania stopy (redresje, manipulacje), Ponseti robił to bardzo delikatnie, powoli, używając tylko swoich rąk. Zakładany przez niego gips był specyficzny: gips był długi – od palców stóp do pachwiny, ale jego cechą charakterystyczną było to, że kolano było zgięte pod kątem 90° a gips był idealnie wymodelowany w okolicy kostki. Taki długi gips zapobiegał rotacji kości skokowej. Po tygodniu gips był zmieniany – procedura się powtarzała aż do momentu, gdy stopa uzyskała poprawne ustawienie. Stawy reagowały powoli – tak jak przewidział Ponseti i w taki sposób, jak to zaobserwował. Prosty zabieg przecięcia ścięgna Achillesa wyeliminował konieczność ingerencji chirurgicznych, a pacjent nie musiał spędzać w szpitalu paru dni.
Zastosowanie szyny odwodzącej dla utrzymania efektów leczenia gwarantowało stopom giętkość i brak powrotu do wadliwego ustawienia.

Zastosowane przez Ponsetiego środki były…tanie. Leczenie nie wymagało zaawansowanych technik, sprzętów.

„GREEN BOOK” PONSETIEGO

Po opublikowaniu artykułu dotyczącego nowej metody leczenia stopy końsko-szpotawej w „Journal of Bone & Joint Surgery” w marcu 1963 roku, Ponseti spotkał się z falą krytyki i szeregiem zarzutów wśród kolegów ortopedów.
Artykuł został źle zrozumiany, bądź niedokładnie przestudiowany, co sprawiło, że niewielu lekarzy zapoznało się z nową metodą i zaczęło ją stosować. Nie zniechęciło to samego twórcy do kontynuowania leczenia tą metodą, ponieważ rezultaty leczenia mówiły same za siebie.
Dopiero po 1996 r. metoda zaczynała zdobywać coraz większą popularność. Stało się tak za sprawą napisanej przez Ponsetiego książki o na temat wrodzonej stopy końsko-szpotawej i nieoperacyjnym sposobie jej leczenia, który opracował. Do napisania tej „zielonej książeczki” przyczyniła się żona Ponsetiego, motywując go do pozostawienia po sobie tej wartościowej spuścizny.
Książka w ciemnozielonej okładce stała się „biblią” nieoperacyjnego leczenia zniekształcenia dla wielu rzeszy lekarzy.

Aż trudno uwierzyć, że spopularyzowanie metody Ponsetiego zajęło prawie 50 lat! Dlaczego? Najtrafniej na to pytanie odpowiedział Dr John Herzenberg, który – jak sam o sobie mówi – był od początku bardzo sceptyczny do tej innowacji. Pomysł Ponsetiego uważał za niepotrzebną „zabawę”, która i tak w konsekwencji będzie prowadzić do operacji. Na szczęście podjął próbę, wyjechał do Iowa, uczył się od samego Ponsetiego i teraz jest jego zagorzałym fanem.

SIŁA INTERNETU

Popularność metody Ponsetiego jest dziełem Internetu! Niewątpliwie przyczynił się on do jej rozpowszechnienia. Rodzice dzieci, które były pod opieką „Papy” Ponsetiego masowo zaczęli dzielić się efektami leczenia swoich dzieci i opisywać swoje historie. Ta szeroko idąca fala entuzjazmu rodziców wywołała duże zawirowania w świecie medycyny. Rodzice dowiadywali się o metodzie Ponsetiego z Internetu i żądali leczenia tą metodą swoich dzieci, poniekąd wymuszając na lekarzach zmiany! Z mało znanej metody 60 lat temu, aż do teraz metoda Ponsetiego rozprzestrzeniła się szeroko wśród rodziców na całym świecie stając się standardem w leczeniu deformacji końsko-szpotawej.

Również i dziś metoda Ponsetiego rozwija się w Internecie, niosąc szereg przydatnych informacji o leczeniu samym w sobie, ale również zajmując się rzeczami, które pomagają rodzicom zrozumieć wadę, leczenie, przetrwać czas gipsowania i szynowania, zwracają uwagę na ważne aspekty leczenia i opieki nad dzieckiem z wrodzoną stopą końsko-szpotawą.

ZBYT TANIO…

Metoda Ponsetiego jest…tania. Do jej przeprowadzenia nie są potrzebne specjalne środki ani zaopatrzenie. Nie wymaga wiele miejsca ani pobytu dziecka w szpitalu. To również sprawia, że wielu lekarzy nie chce się jej podejmować, bo nie przynosi ona korzyści. Co więcej, korygowanie małej stopy nie jest aż tak pasjonujące jak przeprowadzanie spektakularnych operacji. Dla wielu lekarzy więc metoda Ponsetiego nie jest ciekawa i opłacalna.
Na pewno takie podejście odsuwa wiele dzieci, szczególnie w krajach uboższych, od leczenia ze względu na brak wykwalifikowanego personelu. Z drugiej strony, leczenie dzieci ze stopą końsko-szpotawą właśnie w takich krajach, gdzie nie ma konieczności stosowania dużych nakładów finansowych, przynosi wiele wyleczonych stóp, przywracając niejednokrotnie dzieci do normalnego i aktywnego życia społecznego.